Pontus'la İlgili Doğru Bilinen Yanlışlar

Facebook'ta üyesi olduğum ''Arkeolojinin Gizemi'' sayfasına, Pontus  ve Karadenizle ilgili doğru bilinen yanlışlarla alakalı kısa bir yazı yazmıştım, yazı çok beğenildiği, bazı yerlerde de kafalarda soru işaretleri oluşturduğu için, antik kentler tanıtımına kısa bir ara verip, Pontus ile başlamak istiyorum bugünkü yazımıza.

Antik dönemlerde Karadeniz'e Pontos denizi denilmekteydi. Pontos, ayrıca mitolojide denizler tanrısıdır. Poseidon'un bir tık altı konumdadır. Grekler de bu denize Pontos denizi demiş, yıllarca bu şekilde kullanılmıştır. Doğu Karadeniz Dağları'na ise Pontos Dağları demişlerdir, yabancı kaynaklarda Pontic Alps olarak geçmektedir.  Pontus Krallığının tarih sahnesine çıkması ise, Kios Satrabı'nın oğlu I. Mithridates Ktistes'in kendi krallığını Karadeniz'de kurmasıyla başlıyor. Kendisinden sonra gelen tüm oğulları Mithridates adını almış ve sıralarına göre numaralanmıştır. Bir tek I. Mithridates'in oğlu Arizobarzanes kendi adını kullanmıştır. Mithridates, yarı Grek yarı Pers bir milliyete sahiptir. Antik dönemde bölgenin demografik yapısı ise Grekler, Kolhisliler, Kartveller, Galatlar olarak 4 unsurdan oluşmaktaydı.(Kolhisliler, Kartveller, Galatlar ve Kafkasya tarihiyle alakalı yazıları gelecek zamanlarda detaylı paylaşacağım) Sonrasında Kapadokya'yı da ele geçiren Pontus Krallığı Ermeni unsurları da kendi ülkelerine katmıştır. Pontus Krallığı hiçbir zaman bir Grek devleti olmamış, çok uluslu bir krallık olmuş, sahip oldukları ad coğrafi bölgelerinden gelmiştir. Pontus Krallığı Roma İmparatorluğu tarafından ele geçirildikten sonra, Batı Roma İmparatorluğu'nun yıkılışından Bizans dönemine, Bizans döneminden Tzaniti Krallığı'na kadar olan döneme hep bu isimle gelmiş, ancak Osmanlı İmparatorluğu'na şehri teslim eden Tzan komutanlardan sonra, bölgede çoğunlukla olan Laz unsurlara istinaden bölge Osmanlı'da Lazistan Eyaleti adını almıştır. Cumhuriyet döneminde bölgede Çepni Türkleri, Gürcüler, Lazlar, mübadeleden sonra bölgeye yerleştirilen Türklerin nüfusu dikkate alınarak Lazistan ismi kaldırılmış, yerine Karadeniz Bölgesi uygun görülmüştür ve günümüzde de bu isimle kullanılmakta, Karadeniz'e de uluslararası olarak Black-Sea denmektedir.

VI. Mithridates Eupater

Kısa Pontus tarihini anlattıktan sonra, şimdi konuların üzerinde tekrar durarak ve anlatarak gelelim doğru bilinen yanlışlara;

Pontus bir Rum krallığıydı 

Hayır, Pontus Karadeniz'in antik dönemdeki adıdır, günümüzdeki dile uyarlarsak Karadeniz Krallığı olarak çevirebiliriz. İçerisinde Kolhisliler, Kartveller, Grekler ve Galatlar yaşamaktaydı, çok uluslu bir krallıktı. Kurucusu sanıldığı gibi Rum değil, Kios'un Pers Satrabı Mithridates'in oğludur, babasıyla aynı adı almış I. Mithridates olarak tahta çıkmıştır.

Trabzon Rum İmparatorluğu, Pontus krallığının varisidir.

Hayır, 2 devlet arasında kuruluş açısından 1000 yıldan fazla bir süre vardır. Ayrıca o krallığın adı Trabzon Rum İmparatorluğu değil(bu sonradan uydurma bir isimdir) Tzaniti yani Canik krallığıdır. Başkentin Trabzon olmasından dolayı direkt Kingdom of Trebizond olarak kullanımı da vardır yabancı kaynaklarda, hiçbirinde Rum tabiri geçmez. Halkın çoğunluğu Lazlardan ve Kartvellerden oluşmaktaydı, sadece yönetici hanedan Bizans'ta bir dönem imparatorluk yapmış Komnenoslardı, Gürcü Kraliçesi teyzelerinin desteğiyle tahta çıkmışlardı. Tıpkı Safevi Devletinin halkının İranlı, komutanların ve şahların ise Türkmen olması gibi bir durum bu.

Pontus Rum cemiyeti, Pontusluların torunlarıydı.

Hayır, Pontus Rum Cemiyetinin ne Pontus Krallığıyla, ne de Tzaniti Krallığıyla bir alakası yoktur. Bölgedeki Rum ahalinin bir kısmı Karadeniz'deki Lazlar, Kartveller, Çepni Türkleri ve diğer etnik unsurları Rusya İmparatorluğu ve Yunanistan Krallığı desteğiyle asimile edip Karadeniz'de bir Rum devleti kurmak istemişler, amaçlarında başarısız olmuşlardır.

Pontus bir devlet adıdır

Hayır, yukarıda da belirttiğim gibi, devletten çok coğrafi bir terimdir, Karadeniz'in en eski adıdır. Yerel halk bölgeye ayrıca Lazika da der. Osmanlı döneminde yerel halkın çoğu Laz olduğu için Lazistan adını almış, cumhuriyet döneminden sonra diğer etnik unsurların da bölgede varlığı gözetilerek bu da kaldırılıp Karadeniz Bölgesi ismi uygun görülmüştür.

Konunun kapsamlı açıklaması bu şekilde. Pontus adının anlamı ve doğru bilinen yanlışları kaleme almamın sebebi de, son zamanlarda siyasi olarak çok sık duyduğumuz bu sözün, aslında sandığımız şey olmadığını halka açıklamak içindir. Okuduğunuz için teşekkürler, sorularınızı, kaynak taleplerinizi yorum aracılığıyla dile getirebilirsiniz.